تأملی در تنگه احد مديريت فرهنگی جمهوری اسلامي
سرمقاله توقيف شده سوره دوره چهارم وحيد جليلي
از كمترين چيزهايي كه در مورد فرهنگ انقلاب اسلامي مي¬توان ادعا كرد اين است كه يك «فرهنگ انقلابي» است. شاخص¬هاي فرهنگ انقلابي چيست؟ و مديريت بخش هاي مختلف فرهنگي شور چقدر تجليگاه اين شاخص ها هستند؟ و اگر نيستند، چرا و چگونه مديريت فرهنگ انقلاب را به دست گرفته¬اند؟
آيا اراده و منافع عناصر يا جريانهايي اقتضا مي¬كند كه فرهنگ انقلاب از فرهنگ انقلابي فاصله بگيرد واين تركيبِ وصفي به يك تركيب «اضافي»! تبديل شود؟
همه دوستاني كه در يكي دو دهه گذشته از توفيق اجباري همصحبتي با مديران يقه سفيد عرصه فرهنگ در جمهوري اسلامي برخوردار بوده اند با كلماتي نظير كار علمي، كار كارشناسي، برنامه ريزي استراتژيك، چشم انداز، پرهيز از شعارزدگي و ... آشنايند و البته نتايج درخشان اين ادبيات و گفتمان رايج در بسياري مديريت¬هاي ريز و درشت فرهنگي را نيز بالعيان به نظاره نشسته¬اند. روزي در محضر يكي از همين مديران معظم كه فصل مشبعي در لزوم طرد افراطي ها، كار كارشناسي و علمي و ترويج مباحث تئوريك داد سخن داده بود عرضه داشتم براي آنكه بدانيد ما نيز اهل تاملات دقيق فلسفي و نازك¬انديشي-هاي ظريف نظري هستيم پرسشي پيش مي¬نهم تا به عنوان يك چالش تئوريك بنياني مورد توجه قرار گيرد: «آيا مديران پرشياسوار جردن¬نشين مايل يا قادر به تحقق اهداف انقلاب مستضعفان و آرمان هاي اسلام پابرهنگان هستند؟» آيا چنين پرسشي يك شعار افراطي است يا يك سوال تئوريك؟
تناقض در اينجاست كه اين دوستان با همين شعارهاي افراطي و غيرعلمي و غيركارشناسي و صدها هزار خوني كه به پايش ريخته شده است روي كار آمده¬ و مناصب خدمت را به چنگ و دندان گرفته اند و حالا يادشان افتاده كه چقدر عباراتي مثل «اسلام پابرهنگان» و «گرسنگان مغضوب قدرت و پول» افراطي، شعاري، غيرعلمي، غيركارشناسي، سطحي و ... است. اين مديران سوار بر اتومبيل هاي آخرين مدل در خيابان هاي جمهوري اسلامي و در حاليكه گرسنگان پاپتي انگشت به دهان، برهنگي¬شان را از بديهي¬ترين ارزش هاي مديريتي انقلاب اسلامي و اسلام انقلابي نظاره مي¬كنند از اين جلسه به آن جلسه مي¬روند و از لزوم كار عمقي، مقابله با افراطي گري، برنامه ريزي استراتژيك و ... داد سخن مي¬دهند. بايد سالها و سالها با اين جماعت دمخور بوده باشيد تا پس از بارها و بارها دور خوردن، شگردهايشان را در مهار فرهنگ انقلابيِ انقلاب اسلامي و تبديل انرژي متراكم در پيام آرماني انقلاب به سوخت اسب¬هاي بي¬بخار عالم سياست و قدرت دريابيد.
وقتي كه پاي صحبت اين حضرات مي نشيني با آنچنان ظرافت زمختي محتواي انقلاب را از پوستش جدا مي¬كنند و آن چنان تفسير روزآمد، مدرن، خوش¬قيافه و دلچسبي از انقلابي بودن ارائه مي¬كنند كه دست آخر انقلابي بودن بر هر چيزي دلالت مي¬كند جز انقلابي بودن!
از نگاه اينان نه جنگ فقر و غنايي وجود دارد نه امام خمينيِ منادي اسلام پابرهنگان است، نه انقلاب اسلاميِ حاصلِ فداكاري مستضعفان و نه نظام جمهوري اسلامي عهده¬دار رفع اختلاف طبقاتي و مبارزه با سرمايه¬داري و تكاثر. و تا دلتان بخواهد براي آنكه ادبيات خشن، غيرعلمي، شعاري و افراطي امام خميني كه به بهترين وجه در پيام ايشان به هنرمندان(31/6/67) جلوه كرده است تلطيف و تعديل شود «كلمه ها و تركيب هاي» تازه ابداع كرده اند: انقلاب اسلامي پاسخي است به مدرنيته و جمهوري اسلامي، نظامي است برآمده از آزادي خواهي يا معنويت جويي و امام خميني(ره) يكي از نخبگان و فرهيختگان تفكر شيعي است كه مهم¬ترين شاخصه¬اش مبارزه با استبداد يا غربزدگي بوده است. او هم كسي است در رديف بزرگواراني همچون مرحوم علامه طباطبايي يا ميرزاي نائيني يا نراقي يا ... .
در نگاه اينان حرف¬هاي پنجاه و هفتي نشانه ارتجاع، كهنگي، به روز نبودن، شعارزدگي، افراطي¬گري، بي¬تجربگي و ... است و در همان حال حرف¬هاي پنجاه و ششي نشانه پختگي، اعتدال، معقوليت، كارشناسي و ... . مهم ترين خاطره اي كه از انقلاب اسلامي دارند جابه جايي قدرت است و سوار شدن بر اسب مراد.
از كمترين چيزهايي كه در مورد فرهنگ انقلاب اسلامي مي¬توان گفت اين است كه يك فرهنگ انقلابي است. شاخص¬هاي فرهنگ انقلابي چيست؟ و مديريت¬هاي بخش¬هاي مختلف فرهنگي كشور چقدر تجليگاه اين شاخص¬ها هستند؟
در نگاه اينان، انقلاب را بايد با قيافه حق به جانب و با انواع شگردهاي مديريتي و فلسفي و ... طوري تفسير كرد كه كوچك¬ترين روزنه اي براي تفسير انقلابي انقلاب و اسلام باقي نماند. در نگاه بسياري اين حضرات، مديريت فرهنگي يعني «پهلبد به اضافه ته ريش.»
استراتژي دقيق اين مديران در مواجهه با نيروهاي فرهنگي انقلاب ( كه همان نيروهاي انقلابي فرهنگ هستند) استراتژي خوف و رجا يا كج دار و مريز است. برطبق اين راهبرد، نيروهاي انقلاب را بايد بين شب و روز نگاه داشت. نه آن قدر قدرت بيابند و اميدوار شوند كه بتوانند مستقلاً و بدون اتكا يا اجازه از باندهاي سياسي و اصحاب قدرت تاثيري معتنابه بر توده¬ها بگذارند و نه آن قدر نااميد و خسته شوند كه افسار پاره كنند و بر زمره زر و زور و تزوير بشورند.
قيف مديريت فرهنگي در جمهوري اسلامي كه گردان¬ها را به گروهان و گروهان¬ها را به دسته و دسته¬ها را به نفر تبديل مي¬كند( ديالوگ دردمندانه حاج كاظم را يادتان هست؟) در طي ساليان به فرمول هاي پيچيده و گاه ساده¬اي دست يافته است كه با آن آهن را هم خرد مي¬كند؛ همان آهني كه «فيه باس شديد و منافع للناس» است و ادامه «ليقوم الناس بالقسط». اين مديريت در جست و جوي نوعي انقلاب فرهنگي منهاي فرهنگ انقلابي است و اين تناقضي است كه بسياري از دستگاه¬هاي فرهنگي جمهوري اسلامي را به خود دچار كرده و هر روز فرصت¬ها و منابع بيشتري را ضايع مي¬كند.
فرهنگ انقلابي هم¬هدف و هم مسير انقلاب فرهنگي است و با انكار و طرد و لعن آن به زبان¬هاي مختلف اتفاقي بيش از آنچه تاكنون روي داده رخ نخواهد نمود. فرهنگ انقلابي بر خلاف تصويرهاي دروغين و تفسيرهاي سترون¬گري كه از آن ارائه مي¬شود تا منافع اهالي قدرت را تضمين و تامين كند بسيار لطيف¬تر، مهربانانه¬تر، معقول¬تر، معتدل¬تر، معنوي¬تر، آسماني¬تر و زميني¬تر از همه ورژن¬هاي فرهنگ قلابي ماهيگيراني است كه بر ساحل سياست خزف قدرت صيد مي¬كنند. فرهنگ انقلابي با تبسم و لبخند و آرامش نه تنها به نظاره فقر و فساد و تبعيض نمي¬نشيند بلكه پرده از چهره كريه و خشن و جنايت¬بار چنين لبخندهايي كنار مي¬زند. فرهنگ انقلابي، آرامش در حضور ظلم و قرار در برابر «كظه ظالم و سغب مظلوم» را نه نشانه فرهيختگي و اعتدال و عقل و علم و كارشناسي و ... كه قرينه¬اي بر فساد و فسق مي¬داند چرا كه در قاموس فرهنگ انقلابي «اخذالله علي العلماء ان لا يقاروا» و آگاهان و فرهيختگان بيقرارانند و هر چه فرهيخته¬تر بيقرارتر. در كداميك از دستگاه¬هاي فكري و فرهنگي كشور، استراتژي «بيقراري در برابر كظّه ظالم و سغب مظلوم» در دستور كار است؟
مي¬گويند فرهنگ انقلابي فرهنگ سفارشي است و از سفارش و دستور و بخشنامه فرهنگ در نمي آيد و نگاه ابزاري به فرهنگ جواب نمي¬دهد. آيا پمپاژ محصولات هاليوود و باليوود و كن و سولقان و ... به جامعه ايراني نيز از همين نگاه و رويكرد سرچشمه گرفته است؟ چگونه است كه فرهنگ به هر ايدئولوژي و مرام و مدير و مالك و باند و شركت و گروه و غيره¬اي مي تواند سرويس بدهد و چون نوبت به مبناي انقلاب و نظام اسلامي يعني اسلام انقلابي مي¬رسد آسمان مي¬تپد و دهها نظريه دقيق آكادميك در نقد فرهنگ سفارشي به ميدان مي¬آيد؟ از سامسونگ و ال¬جي تا كميته امداد، تا كاخ سفيد، تا وزارت نيرو، تا سازمان صنايع دستي، تا فمينيست‌ها، تا انجمن حجتيه، تا ليبرال‌ها، تا روابط عمومي مركز فرش ايران، تا ستاد مبارزه با مواد مخدر، تا نيروي انتظامي، تا يونيسف و فائو، تا ستاد اقامه نماز و .... همه و همه مي‌توانند از كارگردان¬هاي درجه يك سينما، تا داستان¬نويس¬هاي تازه¬كار شهرستاني، تا محققان و پژوهشگران مبرز حوزه و دانشگاه، تا گرافيست¬هاي آتليه¬هاي پايتخت، تا خانم¬جلسه¬اي¬هاي همايش¬هاي زنانه، تا روزنامه¬نگارهاي مدرن و سنتي و غيره و غيره را به خدمت بگيرند و سفارش بدهند و حاصل كار هم به قول خودشان، آثار ماندگار، درخشان، تحسين¬برانگيز، مؤثر، فرهنگ‌ساز و ... از كار دربيايد، اما سخن از پيام امام(ره) به هنرمندان كه به ميان مي¬آيد چهره¬ها درهم مي¬رود و ابروها به منتها‌اليه پيشاني نزديك مي¬شود و درددل¬هاي مديريت فرهنگي آغاز مي¬شود كه «اي آقا! نيستيد ببينيد ما از دست يك مشت آدم سطحي¬نگر ِ ظاهربين با اين نگاه¬هاي ابزاري¬شان به فرهنگ و هنر و ... چه مي-كشيم. نمي شناسند آقا! نمي¬دانند! فكر مي¬كنند كار فرهنگي به همين آساني است. پيچيدگي-هاي مقوله فرهنگ را درك نمي¬كنند. لوازمش را نمي¬دانند. حالا حضرت امام يك چيزي فرموده¬اند. بايد ديد مقدمه اش چيست. مؤخره¬اش چيست. اصلاً مگر آرمان¬هاي امام در همه حوزه¬ها محقق شده كه شما انتظار داريد توي اين حوزه هم شده باشد؟ البته قبول دارم. بايد كار كرد. كار جدي. قوي. وسيع. در مورد همين پيام امام ده تا سمينار هم گذاشته بشود كم است. اينقدر اين پيام جاي كار دارد! بايد تعاريف دربيايد. معاني مشخص بشود. به‌روز بشود. نظرات مختلف مطرح بشود. جمع¬بندي بشود. در كميسيون¬هاي تخصصي راهبردي بشود. كاربردي بشود. آقا مقوله فرهنگ، پيچيده است. ظريف است. لطيف است. ببخشيد يك لحظه. خانم منشي شماره سامسونگ را بگيريد ببينيد چك سوم را كي مي¬دهند؟ فيلم‌شان نمي-رسدها! بله عرض مي¬كردم. مقوله فرهنگ پيچيده است، ظريف است، نبايد مثل كمونيست¬ها دنبال يك فرهنگ سفارشي مصنوعي ابزاري باشيم.»
از كمترين چيزهايي كه درمورد فرهنگ انقلاب اسلامي مي¬توان گفت اين است كه يك فرهنگ انقلابي است. شاخص¬هاي فرهنگ انقلابي چيست؟ و مديريت¬هاي بخش¬هاي مختلف فرهنگي كشور چقدر تجليگاه اين شاخص¬ها هستند؟ و اگر نيستند چرا و چگونه مديريت فرهنگ انقلاب را به دست گرفته¬اند؟
سرمقاله توقيف شده شماره ۳۰ ماهنامه سوره (دوره چهارم)
سرمقاله شماره اول ماهنامه راه
:: موضوعات مرتبط:
مقالات و مطالب بدرد بخور ,
,
:: برچسب‌ها:
انقلاب فرهنگی ,
فرهنگ انقلابی ,
وحید جلیلی ,
مدیران فرهنگی ,
انقلاب اسلامی ,
|
امتیاز مطلب : 66
|
تعداد امتیازدهندگان : 17
|
مجموع امتیاز : 17
عضو شوید
عضویت سریع
آمار مطالب
آمار بازدید